strijdbaar & omstreden in de ramsj

Wanneer is een biografie een goede biografie? Wat naar mijn idee wel heel belangrijk is dat je een mens leert kennen in zijn tijd. Het is altijd heel gemakkelijk om met de kennis van vandaag te oordelen over gisteren en dan de fouten van iemand te benoemen. Maar een goede biograaf probeert te achterhalen wat de opvattingen en omstandigheden waren in de tijd dat de hoofdpersoon van de biografie leefde en van daar uit je oordeel te vormen. Dat sprak me ook zo aan in de biografie over Einstein. Het leerde me heel veel over de omstandigheden in Duitsland rond Wereldoorlog I en de aanloop van Wereldoorlog II. En vervolgens ook veel over de omstandigheden in de VS en het mallotige gedoe met senator McCarthy. Een goede biografie, ik kan er niet genoeg van krijgen. Ik zal nooit vergeten dat op de pedagogische academie onze leraar geschiedenis Arjo Vanderjagt ons confronteerde met Ongeloof en Revolutie van Groen van Prinsterer. Deze staatsman liet de geweldige uitspraak na; ‘in ’t verleden ligt het heden, in het nu wat worden zal.’ Van biografieën valt dus heel veel te leren voor vandaag. En wanneer je de tijd van vandaag goed onderkent, kun je steeds weer goed voorbereid de toekomst aan.

Bij de grootste boekhandel van Amsterdam vond ik andermaal een prachtige biografie. In eerste instantie viel mijn oog er op omdat mijn schoonfamilie dezelfde achternaam heeft als de mevrouw waar de biografie over gaat.  En ik herinnerde me ook nog een artikel over deze bijzondere mevrouw in het ND. De ramsj was me weer goedgezind, 9,90 euro! Je vraagt je af waarom zo’n uitstekend boek zo goedkoop over de toonbank kan. Bij de uitgeverij heb ik proberen te achterhalen hoeveel er uitgegeven en verkocht zijn, maar daar kon men mij niet over inlichten. Nogal geheimzinnig. Het boek gaat over Gezina van der Molen; geboren in en opgegroeid in Baflo, later in Rotterdam, onderwijzeres, medeoprichtster van Trouw, smokkelaarster van Joodse kinderen in WO II, in de jaren 50 en 60 van de vorige eeuw hoogleraar aan de VU. Door velen gezien als een vrouw met een lesbische relatie, maar ook streng calvinistisch en gereformeerd tot haar dood. Een zeer intrigerende persoonlijkheid. Wie meer wil lezen, gaat even googelen bij bol.com of gaat naar Selexyz. En wil je meer weten over Gezina van de Molen kan via internet terecht bij een uitzending van de IKON uit 2007. Het geeft een mooi beeld van deze bijzondere vrouw en laat ook prachtige beelden van haarzelf zien. Wat wel bijzonder was dat de hoofdpersoon van deze biografie ook een groot voorstander was van de Volkenbond en later de Verenigde Naties. Bij Einstein kwam ik vrijwel hetzelfde tegen. Ook Einstein had  een heel bijzondere verhouding tot de staat Israël, net als de hoogleraar volkerenrecht mevrouw van der Molen. Dat laatste mede vanwege haar gereformeerd zijn, maar ook door haar werk in het verzet.